توضیحات
نقد و بررسی کتاب 1984 ،اثر جورج اورول، ترجمه صالح حسینی
جامعه‌ای را تصور کنید که در آن هیچ قانونی وجود نداشته باشد، آن جامعه از نگاه شما چه شکلی است؟ اکنون جامعه‌ای را تصور کنید که در آن قوانین سخت و سنگینی وجود دارند، قوانینی که حتی فکر کردن شما را هم کنترل می‌کنند و شما را تبدیل به یک ماشین بی‌مغز می‌کنند، آن جامعه از نگاه شما چه شکلی است؟ جرج اورول معتقد است: «اگر روند تاریخ تغییر نکند، انسان‌ها انسانیت خودشان را از دست می‌دهند.» کتاب 1984 با ظرافت خاصی مرز بین این دو جامعه را تصویر کرده است و دید شما را به یک جامعه پادآرمان‌شهر باز می‌کند.
خلاصه ی داستان 1984، پادآرمان شهر
کتاب 1984، دنیای ترسناکی را توصیف می‌کند که تنها سه کشور بزرگ در آن وجود دارند؛ اوشینیا، اوراسیا، ایستیشیا. همان سه کشور بی رحم هم همیشه با یکدیگر در حال جنگند. این داستان در لندن، در کشور اوشینیا رخ می‌دهد که جامعه‌اش به سه طبقه تقسیم شده است، طبقه‌ی کارگر، اعضای عادی حزب (مردم عادی) و اعضای رده بالای حزب. همه‌ی افراد جامعه در این سه دسته قرار می‌گیرند و باید از برادر بزرگ که رئیس حزب است، اطاعت کنند. نوشتن در این جامعه ممنوع است و آزادی‌های فردی پایمال خواهد شد و ج همه‌ی جامعه به وسیله‌ی تلویزیونهای تله‌اسکرین کنترل می‌شود. در این جامعه برای همه تنها یک حقیقت محض وجود دارد و آن حقیقت هم حزب است، نه چیزی بیشتر و نه چیزی کمتر.
نقد کتاب
جرج اورول در کتاب 1984 تصویری از جامعه‌ی پاد آرمان‌شهر ترسیم می‌کند. اریک فروم، جامعه‌شناس آلمانی درمقدمه‌ی کتاب 1984 ترجمه‌ی حمیدرضا بلوچ دو مفهوم آرمان‌شهر و پاد آرمان‌شهر را شرح می‌دهد. تصویری که تا پیش از اورول جایگاهی در ادبیات نداشت.
اصطلاح اُتوپیا یا آرمان‌شهر را ارسطو برای اولین بار در «رساله‌ی جمهوری» مطرح می‌کند، او در کتاب «جمهوری» جامعه‌ی آرمانی و دلخواه خودش را شرح می‌دهد و دسته‌های مختلف مانند معلمان و شاعران را در طبقات خاص خودشان قرار می‌دهد.
مفهوم آرمان‌شهر در قرن شانزده و هفده میلادی، بعد از رنسانس، بسیار محبوب شد. در آن سال‌ها کتاب «اوتوپیا» توماس مور بسیار مشهور شده. توماس مور در این کتاب دیدگاهی مثبت به آینده داشت و روحیه‌‌ی امیدوارانه و متکی به نفسی برای انسان‌های آینده تصور می‌کرد.
کتاب 1984 اورول مفهومی کاملا متضاد با آرمان‌شهر توماس مور تصویر می‌کند. گرچه در 1984 هم یک آرمان‌شهری وجود دارد اما خصوصیات آن نه تنها مثبت و امیدوارکننده نیست، بلکه تاریک، منفی و تمامیت‌خواه است. اورول در این کتاب ناتوانی و ناامیدی انسان امروز را نشان می‌دهد. بنابراین جامعه‌ی تصویر شده‌ی اورول را می‌توان «پادآرمان‌شهر» نامید.
شخصیت‌پردازی
شخصیت اصلی داستان 1984 وینستون اسمیت است. او که در دسته اعضای عادی جامعه قرار دارد، فردی است با افکار بزرگ، فردی انقلابی که می‌تواند برای جامعه‌اش بسیار خطرناک باشد. او تنها کسی در آن جامعه است فکرش محدود به پیداکردن غذای کافی نیست بلکه به مبارزات پنهانی و ضدحزب فکر می‌کند. اسمیت در طول داستان با دختری به نام جولیا آشنا و وارد رابطه‌ی عاشقانه‌ای با او می‌شود. رابطه‌ی عاشقانه‌ای که از نظر حزب کاملا ممنوع و تنفرآمیز است. جولیا در طول داستان همراه و همنشین اسمیت می‌شود و این همنشینی اتفاقات بعدی داستان را شکل می‌دهد.
ژانر کتاب 1984 چیست؟
برای انتخاب ژانر مشهورترین نوشته‌ی جرج اورول، دو نظریه وجود دارد. نظریه‌ی اول کسانی هستند که این کتاب را در دسته‌ی علمی–تخیلی تقسیم می‌کنند و نظریه‌ی دوم کسانی هستند که این کتاب را در دسته‌ی داستان سیاسی قرار می‌دهند. استفاده‌ی نام نمادین برای وزارت‌خانه‌ها، یکی از نکات ظریف نوشته اورول است. برای مثال وزارت حقیقت با تعریف اورول جایی است که در آن وقایع را تغییر می‌دهند و حقایق جدید می‌سازند. وزارت فراوانی هم جایی است که در آن غذاها و مواد مورد نیاز را جیره‌بندی می‌کنند.
تمام شخصیت‌های این کتاب علاوه بر نام نمادین، شخصیت نمادینی هم دارند. برای مثال «برادر بزرگ» نماد یک نظام دیکتاتوری است. حکومتی که بر زندگی مردم نظارت می‌کند و تمام کارهای آن‌ها را کنترل می‌کند. نمادهای این کتاب به نام‌ها خلاصه نمی‌شوند، و جرج اورول نمادهای اصلی‌اش را در لابه‌لای متنش پنهان کرده است، نماد‌هایی مثل آزاداندیشی در برابر کنترل، دوستی در برابر خیانت و آزادی سیاسی در برابر سرکوب. نکته‌ای که بعد از خواندن 1984 در ذهن خواننده پررنگ می‌شود این است که آیا ممکن است شرایط به‌گونه‌ای تغییر کند که انسان آرزو‌هایش برای آزادی، شرافت، کمال و عشق را فراموش کند؟
نویسنده 1984 را بیشتر بشناسیم
نام اصلی جرج اورول «اریک آرتور بلیر» است، او در هند متولد شد اما پیش از یک‌سالگی به همراه مادر و خواهرش به انگلستان مهاجرت کرد. او نام مستعار هنری جرج اورول (Henry George Orwell) را انتخاب کرد تا نامش انگلیسی باشد و به عنوان یک انگلیسی شناخته شود. اورول زمانی در ظرفشورخانه‌ای در هتل کار می‌کرد و در میان مردم سطح پایین جامعه زندگی می‌کرد که داستان کتاب «آس و پاس‌ها در پاریس و لندن» نتیجه‌ی زندگی در آن دوران است. او در 27 سالگی در جنگ داخلی اسپانیا شرکت کرد، در این جنگ مجروح شد و به علت این جراحات در سال 1950 درگذشت.
نگاهی به آثار جرج اورول
می‌توان ادعا کرد که بیشتر کتاب‌های اورول بر اساس تجربیات شخصی‌اش نوشته شده است. برای مثال کتاب «روز‌های برمه»ی او، خاطرات زمانی است که در برمه یا میانمار امروز پلیس بوده است و کتاب «دختر کشیش» اورورل تحت تاثیر شغل معلمی و کتابفروشی‌اش در لندن شکل گرفته است. جرج اورول در سال 1949 کتاب 1984 را نوشت. او که یکی از بهترین داستان‌نویسان و منتقدان ادبی در انگلستان بود بین سال‌های 1945 تا 1949 دو شاهکار‌ها ادبی‌اش را خلق کرد: «قلعه‌ی حیوانات» در سال 1945 و کتاب هزارو نهصد و هشتاد و چهار در سال 1949. دو شاهکاری که تا همیشه نام اورول را در تاریخ ادبیات جهان ثبت کردند.
در بخشی از کتاب می‌خوانیم
وزارت حقیقت، یا همان میتی ترو در زبان نوین به طرز شگفت‌آوری در میان چشم‌انداز، خودنمایی می‌کرد. شاختمان عظیم هرمی شکلی به رنگ سفید، که به صورت پله پله تا ارتفاع سیصدمتر بالا رفته بود. از جایی که وینستون ایستاده بود سه شعار حزب را که به نحوی موزون بر نمای سفید ساختمان به طور برجسته نوشته بودند، به راحتی می‌شد خواند:
جنگ، صلح است.
آزادی، بردگی است.
نادانی، توانایی است.
آن‌طور که می‌گفتند وزارت حقیقت شامل سه هزار اتاق در بالای طبقه‌ی همکف و همین تعداد اتاق در زیر زمین بود. در تمام شهر لندن تنها سه ساختمان دیگر با این شکل و اندازه وجود داشت. این چهار ساختمان، کلیه عمارت‌های اطراف را تخت الشعاع قرار داده بودند، و از بالای عمارت پیروزی هر چهارتای آن‌ها دیده می‌شد.
«وینستون خیال داشت خاطرات روزانه‌ی خود را در آن یادداشت کند. این کار غیرقانونی نبود (در واقع هیچ‌کاری غیر قانونی نبود، چون اصلا قانونی وجود نداشت.) اما اگر متوجه می‌شدند، به طور حتم، مجازات مرگ. یا حداقل بیست و پنج سال محکومیت در اردوگاه کار در انتظارش بود. وینستون، سر قلمی به قلم خود وصل کرد و آن را به درون جوهر فرو برد. قلم، ابزار منسوخ شده‌ای بود که دیگر به ندرت حتی برای امضا کردن به کار می‌رفت و او صرفا به این دلیل که نمی‌خواست آن کاغذ خوش‌رنگ و زیبا را با یک خودکار خط خطی کند، ترجیح داده بود این قلم را با دردسر زیاد و به طور پنهانی تهیه کند.
